Nakon „otkrića“ američkog kontinenta Evropljani su sistemski pljačkali zlato od starosjedilaca. To zlato su osvajači slali prije svega u Španiju i Portugal, a ono je dalje dospijevalo i u druge evropske zemlje. Riječ je najčešće o predmetima izvanredne umjetničke obrade čiji su nam majstori, starosjedioci američkog kontinenta, ali i umjetničke škole, do danas ostali posve nepoznati. Evropljanima s početka XVI st. nije bio nikakav moralni i etički problem ne samo pljačkati već i nemilice ubijati američke starosjedioce. Umjetnine koje su dospijevale u Evropu nisu percipirane kao umjetnička djela – naprotiv, već samo kao puko zlato koje je masovno topljeno. Ipak, postoje izuzetci. Jedan od njih je i Albrecht Dürer koji je 1520. godine imao priliku pregledati radove u zlatu američkih starosjedilaca i u svom Dnevniku zapisao je sljedeće:
“Vidio sam i stvari koje su donesene kralju iz Nove zlatne zemlje: sunce potpuno od zlata, široko cijeli rif; isto tako mjesec, sav od srebra, isto toliko velik; isto tako razne kuriozitete njihovih oružja, oklopa i bacala; vrlo čudnu odjeću, posteljinu, i svakojake čudne predmete za ljudsku upotrebu, a sve je to oku ljepše od čudesa.”[1]
Dürer nije mogao spriječiti pljačku koja je uništavala izvanredna umjetnička djela jedne kulture koja nije bila po evropskim standardima. Ali jeste ostavio zapisani trag priznavši im izvanrednu umjetničku vrijednost – što snažno sugeriše njegovo mišljenje da nije bilo riječi o primitivnim i barbarskim narodima, a što je bilo sveprisutno mišljenje u XVI st., baš kao i danas. Kulturocid koji je praćen nemilosrdnim genocidom trajao je stoljećima sve do XX stoljeća. Gotovo ništa se u evropskoj percepciji spram američkih starosjedilaca i njihove kulture nije promjenilo u modernom dobu. S tim u vezi poslušajmo kako je tzv. Indijance percipirao američki književnik Mark Twain (1835-1910), a po riječima Mircea Eliadea 1907-1986):
„Mark Tven je 1861. godine ispravio Darvinovu teoriju u delu koji se ticao Indijanaca: oni nisu potekli od primata, već ili od gorila ili od kengura ili od norveških pacova.“[2]
[1] John Collier, Indijanci obiju Amerika, MH, Zagreb, 1968, str. 87.
[2] Mirča Elijade, Vodič kroz svetske religije, Narodna knjiga Alfa, Beograd, 1996, str. 233.
